1.Τήρηση Οροσήμων και χρονοδιαγράμματος υλοποίησης αυτών

Η μη τήρηση των Οροσήμων/Στόχων που περιγράφονται στο Παράρτημα Ι της  υπ’ αριθ. Α.Π ΥΠΕΝ/ΓΓΣΔΑ/6407/41/19.01.2023 Υπουργικής Απόφασης του Υπουργού Περιβάλλοντος και Ενέργειας, ως και στο Τμήμα Ε1 της υπ’ αριθ. 7210 ΕΞ 17-01-2023 Απόφασης του Αναπληρωτή Υπουργού Οικονομικών για τη Δράση «Επεξεργασία και καθαρισμός αστικών λυμάτων περιβαλλοντικά ευαίσθητων οικισμών και εκσυγχρονισμός εγκαταστάσεων σε επιλεγμένες πόλεις», με αναγνωριστικό 16486, ενταγμένης στο Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας με κωδικό ΟΠΣ ΤΑ 5164462, έχει ως άμεση συνέπεια την απένταξη των έργων αυτών.

2.Υποέργο (β)-Ορόσημο 1-Τήρηση υποχρεωτικού όρου

Για όλα τα έργα που έχει εγκριθεί η συγχρηματοδότησή τους από το ΤΑΑ έχει οριστεί ως 1^ο ορόσημο η κοινοποίηση της ανάθεσης όλων των συμβάσεων των έργων έως 31/12/2023.

Ειδικότερα, στα έργα του Υποέργου (β) «Αναβάθμιση, επέκταση και εκσυγχρονισμός των εγκαταστάσεων επεξεργασίας λυμάτων και την επαναχρησιμοποίηση επεξεργασμένου νερού», προβλέπεται ειδικός όρος επί αποκλεισμού αναφορικά με την τήρηση συγκεκριμένων κριτηρίων ενεργειακής απόδοσης, κατ’ εφαρμογή των απαιτήσεων του Καν (ΕΕ) 2021/241.

Ειδικότερα, σύμφωνα με το σημείο 041bis του Παραρτήματος VI του Καν (ΕΕ) 2021/241, τα έργα συλλογής και επεξεργασίας λυμάτων πρέπει να πληρούν συγκεκριμένα κριτήρια ενεργειακής απόδοσης. Πιο συγκεκριμένα, αναφέρεται ότι: «If the objective of the measure for the constructed front-to-end waste water system to have net zero energy use or for the renewal of the front-to-end waste water system to lead to a decreased average energy use by at least 10 % (solely by energy efficiency measures and not by material changes or changes in load)».

Η τήρηση του προαναφερόμενου όρου αποτελεί απαραίτητη προϋπόθεση για την υλοποίηση των έργων του Υποέργου (β) και κατ’ επέκταση την επίτευξη του 1ου οροσήμου αυτών. Κατά συνέπεια, στις συναπτόμενες συμβάσεις -και κατ’ επέκταση στους όρους της Διακήρυξης της Διαγωνιστικής Διαδικασίας- θα πρέπει να περιλαμβάνεται ευκρινώς απαίτηση θα πρέπει να περιλαμβάνεται ευκρινώς απαίτηση: (α) για την κατασκευή έργου επέκτασης της εγκατάστασης επεξεργασίας λυμάτων να έχει μηδενική καθαρή κατανάλωση ενέργειας και (β) για την κατασκευή συστημάτων αναβάθμισης/εκσυγχρονισμού της εγκατάστασης επεξεργασίας λυμάτων, να οδηγούν σε μειωμένη μέση κατανάλωση ενέργειας κατά τουλάχιστον 10 %, η οποία θα επιτυγχάνεται αποκλειστικά με μέτρα ενεργειακής απόδοσης και όχι ουσιώδεις αλλαγές ή αλλαγές στο φορτίο.

3.Υποχρέωση υποβολής Τευχών Δημοπράτησης και σχεδίου Προκήρυξης Διαγωνισμού για προέγκριση

Σύμφωνα με το υπ’ αριθ. ΥΠΕΝ/ΓΓΣΔΑ/15781/111/14-02-2023 έγγραφο του Γενικού Γραμματέα Συντονισμού Διαχείρισης Αποβλήτων, ως Φορέας Υλοποίησης του Έργου και με γνώμονα την επιτάχυνση των διαδικασιών υλοποίησης των εγκεκριμένων για χρηματοδότηση από το ΤΑΑ έργων, δεν απαιτεί προέγκριση των Τευχών Δημοπράτησης καθώς και των σχεδίων Προκήρυξης των Διαγωνισμών.

Σε κάθε περίπτωση, οι αναθέτουσες οφείλουν να επιβάλλουν εκείνες τις απαιτήσεις που να εξασφαλίζουν ότι οι οικονομικοί φορείς που θα συμμετέχουν στην διαγωνιστική διαδικασία, διαθέτουν τους αναγκαίους ανθρώπινους, τεχνικούς πόρους και την απαιτούμενη εμπειρία για να εκτελέσουν τις συμβάσεις σε κατάλληλο επίπεδο ποιότητας. Οι εν λόγω απαιτήσεις πρέπει να σχετίζονται και να είναι ανάλογες με το αντικείμενο της συγκεκριμένης σύμβασης και να συνάδουν με τις γενικές αρχές του ενωσιακού δικαίου περί διαφάνειας και ίσης μεταχείρισης.

4.Εφαρμογή διατάξεων παρ. 1 του άρθρου 165 ν. 4951/2022, ως ισχύει

Σύμφωνα με τις σχετικές διατάξεις παρ. 1 του άρθρου 165 ν. 4951/2022 (Α’ 129), όπως τροποποιήθηκε και ισχύει με το άρθρο 106 του ν. 4964/2022 (Α’ 150), οι αναθέτουσες αρχές και οι αναθέτοντες φορείς κατά την έννοια του ν. 4412/2016 (Α’ 147) για την ανάθεση συμβάσεων εκτέλεσης έργων υποδομής διαχείρισης λυμάτων που εντάσσονται σε Επιχειρησιακά Προγράμματα του Εθνικού Στρατηγικού Πλαισίου Αναφοράς, καθώς και λοιπά προγράμματα που χρηματοδοτούνται από το Πρόγραμμα Δημοσίων Επενδύσεων, περιλαμβάνουν στο αντικείμενο των εν λόγω συμβάσεων, πέραν της κατασκευής, την κανονική λειτουργία και τη συντήρηση των εγκαταστάσεων για διάρκεια τουλάχιστον τριών (3) ετών, ως υποχρέωση του αναδόχου. Ειδικότερα, όσον αφορά τα έργα κατασκευής του δικτύου αποχέτευσης, δύναται στο αντικείμενο των σχετικών συμβάσεων, να περιλαμβάνονται η κατασκευή, η κανονική λειτουργία και συντήρηση του δικτύου και των αντλιοστασίων. Στο αντικείμενο των συμβάσεων, στην περίπτωση εγκαταστάσεων επεξεργασίας λυμάτων περιλαμβάνονται η κατασκευή, η κανονική λειτουργία και συντήρηση των εγκαταστάσεων αυτών. Η δαπάνη για την κανονική λειτουργία και συντήρηση των έργων υποδομής διαχείρισης λυμάτων βαρύνει τον Κύριο των έργων.

Δεδομένου ότι η κανονική λειτουργία και η συντήρηση δεν είναι επιλέξιμες δαπάνες από το ΤΑΑ, οι εν λόγω εργασίες θα πρέπει να καλυφθούν από άλλους πόρους.

5.Δημοπράτηση συγχρηματοδοτούμενων και μη από το ΤΑΑ εργασιών

Πρόσθετες εργασίες που απαιτούνται για τη λειτουργία του έργου και δεν αποτελούν αντικείμενο συγχρηματοδότησης από το ΤΑΑ για οποιαδήποτε λόγο, αλλά είναι υποχρέωση του δικαιούχου του έργου, μπορούν να δημοπρατούνται ενιαία με το συγχρηματοδοτούμενο έργο.

Στην περίπτωση αυτή θα πρέπει να περιλαμβάνεται ρητή αναφορά ως προς τη πηγή χρηματοδότησης. Προς τούτο, θα πρέπει το μη συγχρηματοδοτούμενο τμήμα να περιγράφεται, να προμετράται και να προϋπολογίζεται διακριτά, έτσι ώστε να είναι διακριτός ο επιμερισμός των δαπανών σε επιλέξιμες και μη.

6.Υποχρέωση Προσυμβατικού Ελέγχου

Σύμφωνα με τις σχετικές διατάξεις του άρθρου 135 του ν.4926/2022 (Α’ 82), αναφορικά με την υπαγωγή των συμβάσεων του Ταμείου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας στον προσυμβατικό έλεγχο του Ελεγκτικού Συνεδρίου, προβλέπεται ότι για τις συμβάσεις που συνάπτονται στο πλαίσιο του Ταμείου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας, διενεργείται υποχρεωτικά έλεγχος νομιμότητας πριν από τη σύναψή τους από Κλιμάκια του Ελεγκτικού Συνεδρίου, εφόσον η προϋπολογιζόμενη δαπάνη, μη συμπεριλαμβανομένου του φόρου προστιθέμενης αξίας, υπερβαίνει το ποσό των πέντε εκατομμυρίων (5.000.000) ευρώ.

7.Δυνατότητα χρηματοδότησης μη επιλέξιμου ΦΠΑ

Ο ΦΠΑ στα συγχρηματοδοτούμενα έργα του TAA θεωρείται ως «μη επιλέξιμη δαπάνη» από τους πόρους του Ταμείου. Για το λόγο αυτό, στα τεχνικά δελτία πράξης (ΤΔΠ) ο ΦΠΑ πρέπει να διαχωρίζεται από την «επιλέξιμη» δαπάνη.

Σύμφωνα με τις σχετικές διατάξεις της παραγράφου 6 του άρθρου 16 της υπ’ αριθ. 119126/28-09-2021 ΥΑ ΣΔΕ ΤΑΑ (Β’ 4498), «ο Φόρος Προστιθέμενης Αξίας δύναται να καλύπτεται από εθνικούς πόρους και περιλαμβάνεται στην απόφαση Ένταξης του Έργου».

8.Εφαρμογή μη επιβολής ΦΠΑ επί τιμολογίων (αντιστροφή υποχρέωσης)

Με βάση τις διατάξεις του άρθρου 39α του Κώδικα ΦΠΑ (ν. 2859/2000), όπως τροποποιήθηκε και ισχύει με τις σχετικές διατάξεις της παραγράφου 10 του άρθρου 1 του ν. 4281/2014 (Α’ 160), προκύπτει ότι για την κατασκευή τεχνικών έργων, υπόχρεος για την απόδοση του ΦΠΑ στο δημόσιο καθίσταται ο λήπτης του τιμολογίου (αντιστροφή υποχρέωσης), αντί του αναδόχου-εργολήπτη, που είναι ο εκδότης του τιμολογίου.

Σύμφωνα με τις οδηγίες που εκδόθηκαν με την υπ’ αριθ. 47159/ΕΥΘΥ 1045/25-09-2014 Εγκυκλίου της ΓΓ Δημοσίων Επενδύσεων ΕΣΠΑ σχετικά με την μη επιβολή ΦΠΑ σε ορισμένες κατηγορίες τεχνικών έργων, κατ’ εφαρμογή των προαναφερομένων διατάξεων, οι εργολήπτες-ανάδοχοι τεχνικών έργων αποχέτευσης [δίκτυα συλλογής και μεταφοράς υγρών αποβλήτων, μονάδες επεξεργασίας λυμάτων κλπ.], εκδίδουν τιμολόγια χωρίς να επιβάλλουν ΦΠΑ, εφόσον συντρέχουν σωρευτικά οι εξής προϋποθέσεις:

–     να πρόκειται για εκτέλεση τεχνικού έργου (άρθρο 6 παρ. 2β’ Κωδ. ΦΠΑ)

–     ο κύριος του έργου να είναι αναθέτουσα αρχή των ΠΔ 59/2007 & 60/2007

–     ο λήπτης του τιμολογίου να είναι κύριος του έργου

–     η συγκεκριμένη οικονομική δραστηριότητα της αναθέτουσας αρχής από την οποία πρόκειται να χρησιμοποιηθεί το έργο να υπάγεται σε ΦΠΑ.

Επισημαίνεται ότι η συγκεκριμένη ρύθμιση αφορά στην εκτέλεση τεχνικών έργων και δεν αφορά σε προμήθειες και παροχή υπηρεσιών.

9.Υλοποίηση Διαγωνιστικών Διαδικασιών- Σύναψη Δημοσίων Συμβάσεων κατά τη διάρκεια των εκλογών

Το Δημοτικό Συμβούλιο, ένα (1) μήνα πριν από τη διενέργεια των εκλογών και μέχρι την εγκατάσταση των νέων δημοτικών αρχών, μπορεί να λαμβάνει αποφάσεις μόνο για θέματα που αναφέρονται σε έκτακτες περιπτώσεις εξαιρετικά επείγουσας και απρόβλεπτης ανάγκης, καθώς και για θέματα που αφορούν στην υλοποίηση συγχρηματοδοτούμενων έργων. (άρθρο 65 παρ.5 του Ν.3852/2010, όπως συμπληρώθηκε με την παρ. 2 του άρθρου 1 του Ν. 4257/2014).

Διευκρινίζεται, ότι ο ανωτέρω περιορισμός αφορά μόνο το Δημοτικό Συμβούλιο και δεν αφορά το Δήμαρχο και την Οικονομική Επιτροπή, τα οποία είναι διακριτά όργανα από το Δημοτικό Συμβούλιο και επομένως, μπορούν να λαμβάνουν αποφάσεις, χωρίς κάποιο περιορισμό. Όσον αφορά τα Ν.Π.Δ.Δ. των Δήμων – σύμφωνα και με την υπ. αριθ. 56846/10.11.2010 εγκύκλιο του Π.ΕΣ.Α.&Η.Δ. – σημειώνεται ότι «οι αποφάσεις των διοικητικών συμβουλίων των δημοτικών νομικών προσώπων δημοσίου δικαίου, κατά το διάστημα του ενός μήνα που προηγείται των δημοτικών εκλογών και μέχρι την εγκατάσταση των νέων δημοτικών αρχών, θα πρέπει να λαμβάνονται με γνώμονα τους περιορισμούς που θέτει η νομοθεσία για το Δημοτικό Συμβούλιο, το οποίο αποτελεί το κυρίαρχο αποφασιστικό όργανο των δήμων. Στο πλαίσιο αυτό, τα Διοικητικά Συμβούλια των δημοτικών νομικών προσώπων δημοσίου δικαίου μπορούν να λαμβάνουν αποφάσεις εφόσον πρόκειται για τα τρέχοντα ζητήματα που άπτονται της καθημερινής και εύρυθμης λειτουργίας των νομικών αυτών προσώπων, την κάλυψη υποχρεώσεων και την ανταπόκριση σε προθεσμίες που απορρέουν από την κείμενη νομοθεσία, καθώς και τα θέματα που αναφέρονται σε έκτακτες περιπτώσεις εξαιρετικά επείγουσας και απρόβλεπτης ανάγκης».

Τέλος και σε ότι αφορά τις Δημοτικές Επιχειρήσεις, δεν προκύπτει από την κείμενη νομοθεσία, κάποιος περιορισμός ως προς το περιεχόμενο ή τη διαδικασία λήψης αποφάσεων από πλευράς τους.

Διαγωνιστικές Διαδικασίες – Δημόσιες Συμβάσεις: ,Σύμφωνα με το άρθρο 93, παρ. 6 του Κώδικα Δήμων και Κοινοτήτων (Ν. 3463/ 2006) και το άρθρο 65, παρ. 5 του Ν. 3852/ 2010 (Πρόγραμμα «Καλλικράτης»), έναν (1) μήνα πριν από τη διενέργεια των εκλογών και μέχρι την εγκατάσταση των νέων δημοτικών αρχών, το δημοτικό συμβούλιο αποφασίζει μόνο για θέματα που
αναφέρονται σε έκτακτες περιπτώσεις εξαιρετικά επείγουσας και απρόβλεπτης ανάγκης. Αυτό πρακτικά σημαίνει ότι το Δ.Σ. ΔΕΝ μπορεί – στο ανωτέρω διάστημα – να λάβει αποφάσεις για αναθέσεις έργων, προμηθειών και υπηρεσιών για θέματα μη έκτακτου χαρακτήρα που αφορούν τακτικό προγραμματισμό όπως π.χ. για τη συντήρηση οδοποιίας, την ανάπλαση ενός δρόμου ή μιας πλατείας, ή την προμήθεια οχημάτων ή γραφικής ύλης. Εάν πρόκειται για μία απρόβλεπτη ανάγκη (π.χ. θεομηνία ή κάποιο άλλο θέμα που αν δεν ληφθεί απόφαση θα υπάρξει πρόβλημα στη λειτουργία του Δήμου), τότε το Δ.Σ. μπορεί να λαμβάνει σχετικές αποφάσεις.

Προς επίρρωση των παραπάνω, το ΥΠ.ΕΣ.Α.&Η.Δ με το υπ. αριθ. 57960/7.10.2010 έγγραφο του  επισημαίνει ότι «ο Δήμαρχος και η Οικονομική Επιτροπή, ως διακριτά όργανα διοίκησης των Δήμων από το Δημοτικό Συμβούλιο, κατά το άρθρο 19, παρ. 1 του ΚΔΚ , ασκούν για όλο το εναπομείναν διάστημα της διανυόμενης δημοτικής περιόδου αρμοδιότητες που συμπλέκονται με τη διενέργεια διαγωνιστικών διαδικασιών ανάθεσης δημόσιων συμβάσεων έργων, υπηρεσιών και προμηθειών, την ανάθεση δημοσίων συμβάσεων έργων, υπηρεσιών και προμηθειών, για τα οποία έχει εκδοθεί απόφαση κατακύρωσης ή έχει ολοκληρωθεί η προβλεπόμενη διαδικασία διαπραγμάτευσης και αφορούν πράξεις που έχουν ενταχθεί για συγχρηματοδότηση στο πλαίσιο Επιχειρησιακών Προγραμμάτων του ΕΣΠΑ και πράξεις που χρηματοδοτούνται από την ΕΕ, καθώς και αρμοδιότητες που συμπλέκονται με κάθε άλλη πράξη που προβλέπεται στο σύστημα διαχείρισης και ελέγχου του ΕΣΠΑ». Τα ανωτέρω είναι σαφές πως ισχύουν για όλες τις διαγωνιστικές διαδικασίες και όχι μόνο για όσες είναι συγχρηματοδοτούμενες.

Από τα παραπάνω προκύπτει επίσης πως η Οικονομική Επιτροπή, μπορεί να λαμβάνει αποφάσεις χωρίς κανέναν περιορισμό, εκτός βέβαια από τις περιπτώσεις όπου προαπαιτείται απόφαση του Δημοτικού Συμβουλίου και αυτή δεν έχει ληφθεί.